سواد رسانه ای(محمد مهدی محمد زاده کارشناس سواد رسانه ای)

این روزها در سال 1314 هجری شمسی، قیام خونین مسجد گوهرشاد مشهد علیه کشف حجاب اتفاق افتاد. این واقعه پس از نقشه شوم رضاخان برای اجباری کردن کشف حجاب و در راستای اتفاقات پیش آمده در آن ایام است. اعتراضات و سخنرانی‌های علما و مجتهدین از جمله علمای مشهد ناکام ماند تا این که جمع زیادی از معترضان در مسجد گوهرشاد مشهد متحصن شدند. حکومت رضاخان نیز مردم را در آنجا به خاک و خون کشید. هر چند آمارهای متفاوتی از شهدا و مجروحین این قیام نقل می شود، اما آنچه که در واقعه گوهرشاد مسلم است، پای کار بودن مردم و جوشش غیرت دینی و ملی برای جلوگیری از به تاراج رفتن ارزش ها بود.

 

متأسفانه امروز بعد از گذشت بیش از 80 سال از قیام مسجد گوهرشاد، کاری که در نهایت رضاخان نتوانست انجام دهد، در نبود یک حکمرانی و ساز و کار مشخص در عرصه فضای مجازی، پلتفرم هایی نظیر اینستاگرام توانستند حداقل بر روی بخشی از جامعه ما انجام دهند! آن هم خیلی نرم، شیک و اتوکشیده؛ اتفاقاً برای این کار از افراد مذهبی و انقلابی هم کمک گرفته شد! در این راستا ادبیاتی تولید و ترویج داده شد که به اشتباه در دهان برخی از مردم و مسئولین جاری گشت و ظاهر آن نیز بسیار فریبنده بود. اگر همان حساسیت های سابق که در زمان قیام مسجد گوهر شاد وجود داشت، در مورد فضای مجازی هم بود، شاید امروز کشورمان به یک الگو و نمونه تمام عیار زیست پاک و اخلاق مدارانه در فضای مجازی، آن هم در سطح جهانی تبدیل می شد.

 

البته به این نکته هم باید اشاره کنیم که عواملی مثل رواج بدحجابی و یا حتی بعضاً کشف حجاب در جامعه، معلول عوامل متعددی است که در جای خود قابل بررسی است و نمی توان همه چیز را به گردن فضای مجازی انداخت؛ اما بررسی رفتارهای اجتماعی در ما قبل و ما بعد ورود شبکه های اجتماعی نظیر اینستاگرام به ایران نشان می دهد که یکی از عوامل اصلی بروز این ناهنجاری ها در این سطح و به طور کلی تحت تأثیر قرار گرفتن سبک زندگی و اعتقاد مردم، رها کردن فضای مجازی و به طور خاص، ضریب دادن به شبکه های اجتماعی نظیر اینستاگرام است.

 

از این نکته هم نگذریم که مشکلات موجود اساساً منحصر در موضوع حجاب نیست، بلکه امروز در فضای مجازی رهاشده و بی مدیریت، اساساً شاهد یک زندگی اجتماعی پرخطر همراه با تعرض به حقوق دیگران و بازی با منافع کشور و مردم هستیم. این یعنی اینکه متأسفانه در مقیاس گسترده، فضای مجازی به عنوان حقیقتی از زندگی پذیرفته نشده و برای آن برنامه ریزی مناسب صورت نگرفته است.

 

 

 

مقام معظم رهبری بارها نسبت به ول بودن فضای مجازی و یا مدیریت آن از جای دیگر، هشدار داده اند اما باز هم در این زمینه دقت صورت نمی گیرد. ایشان فرمودند: «فضای مجازی بدون اختیار ما، از بیرون از اختیارِ ما دارد مدیریّت می‌شود. فضای مجازی یک چیزی نیست که آدم بتواند مثل یک آب روانی هر جور که میخواهد از آن استفاده بکند؛ دیگران دارند این آب را به یک سمتی که خودشان میخواهند هدایت میکنند؛ آنها دارند این فضا را... هدایت و مدیریّت میکنند. ما نمیتوانیم بی‌کار بنشینیم در مقابل او؛ ما نمیتوانیم مردممان را که با فضای مجازی ارتباط دارند، بی‌پناه رها کنیم». 1399/06/02

 

عده ای عمداً یا سهواً اینگونه جملات را بسته شدن فضای مجازی تعبیر می کنند؛ اما چنین چیزی نه ممکن است و نه معقولانه. ضمن اینکه یک خلط بزرگ هم در این مواقع صورت می گیرد و آن این است که تا از یک جایی از فضای مجازی انتقاد می شود، عده ای که طرفدار هرج و مرج و بی بند و باری هستند، مغالطه کرده و این انتقاد منتقدین را به کلیت فضای مجازی و بسته شدن اصل فناوری نسبت می دهند. در حالی که میان اصل فناوری با نوع مدیریت فناوری تفاوت وجود دارد.

 

مقام معظم رهبری معتقدند که سرعت اینترنت باید افزایش پیدا کند اما با یک ساز و کار مشخص: «امروز بهمنی از گزاره‌های درست و نادرست دارد روی سر مراجعین اینترنت ما فرود می‌آید؛ ما چرا باید اجازه بدهیم آن چیزهایی که برخلاف ارزشهای و اصول مسلّمه‌ی ما است، به‌وسیله‌ی کسانی‌ که بدخواه ما هستند، در داخل کشور توسعه پیدا کند؟ نه. کاری کنید که از منافع و سودها و بهره‌های فضای مجازی همه بتوانند استفاده کنند، سرعت اینترنت را افزایش هم بدهید امّا در آن چیزهایی که به ضرر کشور شما، جوان شما و افکار عمومی شما نیست» 1396/03/22

 

از سوی دیگر، سخن اصلی این است که هر فناوری با خود یک فرهنگ و فلسفه ای به همراه دارد، در صورتی که زیرساخت های اجتماعی و فرهنگی آن در هر کشوری فراهم نشود، قطعاً این فرهنگ و فلسفه صاحبان آن فناوری است که در جامعه جاری می شود؛ بنابراین در این راستا ما دو وظیفه داشته ایم و خواهیم داشت؛ اول اینکه خودمان صاحب فناوری شویم، به گونه ای که در حوزه های حیاتی و مهم فضای مجازی نه تنها بی نیاز از غرب باشیم، بلکه فناوری خودمان را به سایر نقاط دنیا نیز صادر کنیم؛ دوم اینکه متناسب با هر فناوری، پیوست فرهنگی و اجتماعی آن را هم باید داشته باشیم.

 

بیشتر بخوانید:

بفرمایید تولید و انتشار «حقایق تحریف شده» با خیال راحت!

مسئولان آمریکایی در پی منافع ملی؛ مسئولان ما گرفتار رودربایستی

حکومت خودمختار اینستاگرام در دل جمهوری اسلامی

 

 مقام معظم رهبری، در جایی می فرمایند: «ما گفتیم مسائل اقتصادی و مسائل گوناگون مهم پیوست فرهنگی داشته باشد، معنای آن این است که یک حرکت اساسی که در زمینه‌ اقتصاد، در زمینه‌ سیاست، در زمینه‌ سازندگی، در زمینه‌ فنّاوری، تولید، پیشرفت علم میخواهیم انجام بدهیم، ملتفت لوازم فرهنگی آن باشیم». 1392/09/19

 

متأسفانه در مجموع، رویکرد مردم و مسئولین در برابر شبکه های اجتماعی نظیر اینستاگرام، از همان ابتدا یک رویکرد منفعلانه بود. مثلاً از همان ابتدا وعده و وعید هایی داده شد که جلوی محتوای مبتذل و نامناسب گرفته می شود و بعضاً طرح هایی داده شد که به شکست انجامید. بعد از آن حتی سخن از مذاکره با اینستاگرام مطرح شد، اما خبری از مذاکره هم پیدا نشد. همین حین که کم کاری ها صورت می گرفت، به مرور زمان، مردم فعالیت های خود را در این نوع پلتفرم ها گسترش دادند و متأسفانه بعضی از مسئولین کشور به جای استانداردسازی این فضا و فراهم کردن زمینه استفاده صحیح مردم از آن و تأمین منافع کشور و مردم از این بسترها، بر این مسیر نادرست صحه می گذاشتند و اتفاقاً نسبت به کم کاری و اهمال خود، افتخار هم می کردند!

 

کار به جایی رسید که هنوز بعد از گذشت سال ها از فعالیت یک پلتفرم در ایران، این پلتفرم نه نمایندگی و دفتر رسمی در کشور دارد و نه به قوانین کشور متعهد است و به وضوح شاهد هستیم که حکومتی خودمختار در دل جمهوری اسلامی به راه انداخته است. جالب اینجاست که در کشورهای دیگر شاهد هستیم که با وجود اسلامی نبودن حکومت آنها، پلتفرم ها پاسخگو هستند و در صورت رعایت نکردن قانون، جریمه شده و با آنها برخورد می شود

منبع جهان نیوز

http://www.jahannews.com/report/769645